Aan menig keukentafel wordt dezer dagen een serieus gesprek gevoerd. Kind zit in het eindexamenjaar en moet een studie plannen. Het vraagt zich af of de tekeningen, liedjes, video’s, danspasjes, bouwwerken, computer-ontwerpen of foto’s die het de afgelopen tijd heeft gemaakt misschien een basis zouden kunnen zijn voor een professionele toekomst?
Het kind is misschien vastbesloten, maar zijn ouders maken zich zorgen omdat ze weten dat je tegenwoordig maar één keer op kosten van de staat mag studeren. Wat zijn de perspectieven? Ze weten diep in hun hart ook dat hun kinderen behoren tot alweer de tweede generatie millennials; zij die de prijs betalen voor de enorme maatschappelijke en economische verschuivingen die de generaties voor hen hebben laten gebeuren.
Wij zien het allemaal om ons heen: bij ons in de creatieve sector worden jongeren, ondanks hun vaak hoge opleiding, schandalig uitgebuit en afgescheept met onzekere contracten, die juridisch op het randje zijn. Zo doet de huidige generatie machthebbers een poging zijn eigen pensioen veilig te stellen.
Wij kunstenaars, fotografen, journalisten et cetera hebben de economische basis van ons werk in het afvoerputje zien wegzinken, we deden er zelfs actief aan mee: tijdschriften en krantenabonnementen gingen al jaren geleden de deur uit, we kochten veel minder boeken en al helemaal geen cd’s of dvd’s meer. Er gaan wat tientjes naar Netflix en Spotify, maar dat is het dan. Ook al weten we wat de gevolgen zijn, we pretenderen dat we machteloos zijn en onze bescheiden uitgaven aan cultuur verdwijnen tegenwoordig direct naar multinationals. De kunst om ons heen heeft daarom een wankel bestaan. We gaan ervan uit dat de staat het wel overeind zal houden, maar stemmen ondertussen op politieke partijen die er juist op bezuinigen.
Kunstgevoelige millennials hebben hun eigen wereld; zij slaan geen kranten open (zelfs niet online) en kopen ook geen boeken (die delen ze). Toch vertonen ze geen culturele achterstand, integendeel, ze houden elkaar via sociale media op de hoogte en zijn altijd wel ergens op een cultureel ‘event’ te vinden.
De huidige macht binnen oude instituten zoals de publieke omroep en uitgeverijen zien millennials echter als bezuinigingspost en nemen niet de moeite hun gedrag te doorgronden. Wezenlijke hervormingen blijven daardoor uit, het laatste betalende publiek vergrijst en de imperiums storten in.
En dan willen onze kinderen toch iets kunstzinnigs gaan doen. Fotografie, film, schrijven, dansen, muziek maken, acteren… Menig pappa/mamma maakt zich oprecht zorgen.
Misschien kunnen we even een pas op de plaats maken en ons realiseren dat we aan de vooravond van totaal nieuwe media staan. Toekomstige professionals in de kunst, techniek, taal en het financiële speelveld zullen – omdat de huidige generatie managers het zo laat afweten – wel moeten samenwerken en geheel nieuwe constructies ontwikkelen. Je kunt dus op je eigen vingers natellen dat daar veel creatieve mensen voor nodig zijn, die met een ruime blik zijn opgeleid en ook nog eens kunnen samenwerken.
De oudere kunstgeneratie zal daarbij zeker van belang zijn, maar zal zich ook moeten herbezinnen. Hun ingesleten gewoonte om persoonlijke successen op te pompen maar fouten of mislukkingen uit het verleden onderbelicht te laten, staat vooruitgang in de weg. Het besef dat het misschien een goed idee is oude prijzenkasten op zolder te zetten en een open dialoog met de nieuwe generatie aan te gaan is daarom groeiende.
Vooruitstrevende kunstacademies (ze zijn er echt) halen daarom de muren tussen de afzonderlijke afdelingen weg. Want laten we eerlijk zijn: fotografie, film, architectuur, vormgeving, et cetera; ze zijn veel meer met elkaar verweven dan we jarenlang hebben gepretendeerd. Specifieke kennis en ervaring in aparte hokjes wegstoppen heeft tot de nodige stagnatie geleid. Bovendien heeft de voor iedereen toegankelijke digitale techniek zijn plek veroverd binnen alle vormen van de kunst.
Binnen de academie AKV | St. Joost in Breda maak ik deel uit van het nieuwe team Fotografie/Film; twee oude pijlers met een grootse geschiedenis die voorheen gescheiden van elkaar opereerden, versterken nu elkaar. Studenten maken hun eigen dwarsverbanden. Samen met maatschappelijke organisaties en professionals binnen en buiten de academie zoeken we naar verdieping en nieuwe mogelijkheden. Studenten en docenten leren van elkaar. Het verschil tussen die twee is samen te vatten in twee woorden: ‘kennis’ en ‘ervaring’. Binnen ons onderwijs worden kennis en ervaring van zowel docenten als studenten gedeeld en kritisch tegen het licht gehouden. Vervolgens wordt er in alle openheid nieuwe kennis en ervaring opgedaan en gedeeld. Dit alles in een sfeer van wederzijds respect en vertrouwen. Daarbij is geen plaats voor een winners-or-losersmentaliteit, daarvoor hebben we elkaar veel te hard nodig.
Dus, vaders en moeders wier kinderen praten over een toekomst in de kunst: wees trots! Ze kiezen geen gemakkelijke weg, maar tsjonge wat zullen ze straks belangrijk zijn. En nieuwe generatie millennials: kom praten, de deuren staan open.
Leo Erken, 19 februari, 2018.
